Defense expert Ko Colijn has been providing the Dutch with information on armed conflicts for almost fifty years. For NU.nl he follows the battle in Ukraine and answers our (and your) questions. This time there are two. One: is Ukraine in a tight spot now that the town of Soledar has been lost? And two: is there any progress with those western tanks or infantry vehicles?
Het vermoedelijke verlies van Soledar door Oekraïne betekent strategisch niet veel. Het stadje is ten koste van veel Russische verliezen veroverd en er wordt gefluisterd dat dat juist de bedoeling van de doorvechtende Oekraïners was.
Wel, het verlies van Soledar snijdt Oekraïense aanvoerlijnen af. Het kan een soort sluitdop worden rond het grotere Bakhmut, waardoor veel Oekraïense soldaten omsingeld kunnen worden. Maar de Britse militaire inlichtingendienst vindt zo’n omsingeling geen waarschijnlijk scenario.
Dat het Russische ministerie van Defensie een halve dag verzweeg dat de huurlingen van Wagner ook een aandeel in de zege in Soledar hadden, bewijst niet alleen de onderlinge haat en nijd, maar ook de wanorde in de Russische bevelvoering.
Het is aannemelijk dat Wagner-baas Yevgeny Prigozhin aan het officiële Russisch leger wil laten zien dat er wat te winnen valt, als je maar meedogenloos genoeg bent. Prigozhin heeft zichzelf opgeworpen als waardig alternatief voor president Poetin, en als iemand die (anders dan de slappe generaals uit het leger) wel weet wat vechten is. En die over lijken gaat.
Hoe dan ook, dit soort haantjesgedrag zorgt voor de ontbinding van de Russische militaire logica. Het nut van de ontzettend dure overwinning in Soledar is moeilijk uit te leggen.
Tanks very much
Dan komen we bij de tweede vraag: schiet het al op met westerse infanterievoertuigen of tanks voor Oekraïne? Misschien wilden de Russen de volgende ronde van westers wapentuig wel voor zijn, en hebben ze daarom ten koste van alles een superklein plaatsje in het Donetsbekken willen terugpakken.
Wat gaat het Westen nu eigenlijk leveren? Vele dagen zijn we verveeld met ellenlange uitleg: gaat het nou om tanks of ‘slechts’ om zogeheten infantry fighting vehicles? Oekraïne wil tanks, het zwaarste spul. Naast de Oekraïense wensen spelen de onderlinge verhoudingen in het Westen natuurlijk ook een rol. Er is een ragfijn spel gaande om de Duitsers zo ver te krijgen dat hun Leopard-tanks van Berlijn de Oekraïense grens over mogen.
Dat begint met die infantry fighting vehicles (IFV), pantservoertuigen. Frankrijk gaat, na een telefoontje van Biden aan Macron, de AMX overdragen. Dat is een voertuig dat ook wel een ‘lichte tank’ wordt genoemd. Het is relatief snel, maar kan niet zo ver schieten (1.500 meter) en alleen op gebaande wegen rijden. De AMX is een echte tank-killer.
De Duitse Marder wordt ook geleverd. Die is wat langzamer, maar kan twee keer zo ver schieten en hoeft dankzij zijn rupsbanden niet op de weg te blijven. En dan is er nog de hoofdprijs qua IFV’s, de Amerikaanse Bradley. Die kan nog iets verder schieten (4.000 meter), heeft rupsbanden en is goed gepantserd. Ook belangrijk: de VS heeft zo’n tweeduizend van deze Bradleys in reserve (een opvolger is al in de maak) en kan ze dus vrij soepel leveren.
De Oekraïners zijn blij met al deze pantservoertuigen, maar willen het liefst echte tanks, zogeheten main battle tanks. Daarmee kun je zelf een (tegen)offensief uitvoeren, dat kan met de IFV’s eigenlijk niet. Eerder was dat nog onbespreekbaar voor het Westen. Kyiv heeft bovenal de zinnen gezet op de Duitse Leopard 2: de beste, zwaarste en dodelijkste tank in de Europese stal. Maar bondskanselier Scholz speelt hard-to-get en komt waarschijnlijk alleen met de Leopard over de brug als de Amerikanen hun M1-Abrams gaan leveren.
De Britten zijn de eersten die echte tanks toezeggen, in de vorm van veertien van hun Challenger 2’s. Dat legt op het slagveld nauwelijks gewicht in de schaal, maar is bijna een openlijke uitdaging aan de Duitsers om eroverheen te gaan met hun Leopards. Polen wil ook graag (van Duitsland gekochte) Leopards overhandigen aan Oekraïne en wil dat Berlijn daar een exportvergunning voor afgeeft.
De Duitsers worden dus van twee kanten onder druk gezet. Duitsland wil nooit de eerste of de enige zijn, maar ook niet de laatste of de slapste.
Escalatie is het sleutelwoord. Dat slaat niet alleen op een mogelijke Russische reactie, maar ook op hoe het Westen onderling de militaire steun aan Oekraïne weegt. Wie durft het verst te gaan met de leveringen? Dat spel wordt soms hard gespeeld, waarbij Oekraïense verlanglijstjes even worden geparkeerd – het eigen risico telt ook mee.
Luchthuurlingen
Het volgende station in de ‘escalatiewedstrijd’ is het vliegtuig. Ik begin interessante geluiden te horen dat het verhuren van gevechtsvliegtuigen en piloten een optie kan zijn. De Russen gebruiken al een legertje Wagner-huurlingen, dus waarom zouden verhuurde of geprivatiseerde F-16’s eigenlijk niet kunnen?
Het Pentagon besteedt sinds 2018 de training van gevechtsvliegers al uit aan zeven particuliere ondernemingen, om de kosten te drukken. Die zouden de F-16’s – met piloten en al – best willen verhuren aan Oekraïne, voor de schappelijke prijs van 30.000 dollar per vlieguur. Best duur, maar minder dan de 40.000 dollar die Nederland betaalt voor een uurtje vliegen met de F-35/Joint Strike Fighter.
Via zulke huurlingen kan de politieke aansprakelijkheid van een NAVO-land omzeild worden. Het zou dan immers om ‘geldbeluste cowboys’ gaan. De VS protesteren wel tegen de inzet van Wagner in Oekraïne, maar dat is nogal symbolisch. Er zijn wereldwijd zo’n 150 van zulke ‘privélegers’ actief, waaronder Amerikaanse. Het oude taboe op privatisering in de defensiewereld is eigenlijk al vervallen.
Ik ben zelf geen voorstander van privatisering, om drie hoofdredenen.
- Huurlingen vallen niet onder het oorlogsrecht. (Hoewel je zou kunnen aanvoeren dat Poetin zich daar toch niet aan houdt.)
- De privélegertjes zijn niet in de hand te houden, ze vechten vooral voor het geld. De escalatierisico’s zijn onvoorspelbaar. Daar moeten we niet te makkelijk over denken. Oorlogen zijn voor een deel ook een soort escalatiemanagement, zoals we eerder al zagen.
- Het belangrijkste argument: de krijgsmacht hoort een publieke taak te zijn. Het hek is van de dam als dat vermarkt wordt.
