Με κοίταζαν τα μάτια τους. Αν ο Δημήτρης Βεριώνης έγραφε ένα τραγούδι αφιερωμένο στη μνήμη των θυμάτων της επταετούς δικτατορίας, αυτός θα ήταν ο τίτλος που θα επέλεγε. Τίτλος για μάτια υγρά και σιωπηλά. Μάτια ασάλευτα, αλλά επίμονα, βαθιά και διαπεραστικά μέσα από ασπρόμαυρα, μα ολοζώντανα φωτογραφικά καρέ που τον παρακίνησαν να διεισδύσει σ’ ένα ανεξερεύνητο και δυσπρόσιτο τμήμα της ιστορίας.
«Ίσως αυτό να είναι ό,τι σκεφτόμουν από την πρώτη στιγμή που στον μουσειακό χώρο του ΣΦΕΑ είδα τις φωτογραφίες προσώπων που δεν γνώριζα πως ήταν θύματα και το τι είχε συμβεί στις ζωές τους», ομολογεί στο Βήμα ο συγγραφέας του βιβλίου «Θάνατοι στη Χούντα». Ένα βιβλίο – προσωπικό πόνημα που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Τόπος» μέσα στον Μάρτιο και στις περισσότερες από 800 σελίδες του αποπειράται να συνθέσει εξ αρχής μία προς μία όσες ιστορίες έχουν ταυτιστεί, επίσημα ή ανεπίσημα, με τη δράση του καθεστώτος και των κατασταλτικών μηχανισμών του.
Την 21η Απριλίου του 1967, ξημερώματα Παρασκευής τότε, το στρατιωτικό πραξικόπημα οργανωμένο εκ της τριανδρίας των Γ. Παπαδόπουλου, Στ. Παττακού και Νικ. Μακαρέζου ανέτρεπε την κυβέρνηση Κανελλόπουλου, κατέλυε τη δημοκρατία κι αναλάμβανε εν μια νυκτί την εξουσία.
Από το 1967 στα 57 χρόνια αργότερα. Όσα ακριβώς συμπληρώνονται σήμερα, Κυριακή (21/4), από την επιβολή της χούντας και του στρατιωτικού νόμου σε όλη τη χώρα. Μια ζοφερή, η αναμφίβολα πιο σκοτεινή, περίοδος της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας είχε μόλις αρχίσει. Και θα άντεχε, με νέα μορφή υπό τον Δ. Ιωαννίδη, ως τον Ιούλιο του 1974.
Τεθωρακισμένο άρμα της Αστυνομίας
Ο Δημήτρης Βεριώνης είναι απόφοιτος τωτο αύριο και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος», είναι απαραίτητη. Η κατανόηση της ιστορίας μας, με όλα τα της καλά και κακά, μας βοηθάει να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη και να προχωρήσουμε προς ένα καλύτερο μέλλον. Η αντιμετώπιση της αλήθειας της ιστορίας μας με τόλμη και αντικειμενικότητα είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.ται για τις περιπτώσεις που δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το τι και πώς έχει συμβεί». Είναι εκείνες οι εξακριβωμένες δολοφονίες που συντελέστηκαν στα χρόνια της δικτατορίας και δεν επιδέχονται, πλέον, αμφισβήτηση.
Από την άλλη δεν λείπουν ύποπτοι θάνατοι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την αντιδικτατορική δράση των θυμάτων, με τα βασανιστήρια στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας ή στα διαβόητα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ, με τις ξαφνικές εξαφανίσεις.
Τα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ
Σε τέτοιες μαύρες και πένθιμες λίστες ελάχιστη σημασία έχει η ταυτότητα των θυμάτων, αλλά πληροφοριακά «η συντριπτική πλειονότητα των θανάτων αφορού
Οι αντιδράσεις και οι ακραίες ιδεολογίες που εμφανίζονται στη σύγχρονη κοινωνία απαιτούν μια βαθύτερη κατανόηση των αιτιών τους και μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν με διαλογικό τρόπο. Μόνο με την ανοιχτή συζήτηση και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις απειλές που προκύπτουν από την ακραία δεξιά και να προωθήσουμε μια πιο δημοκρατική και ανοικτή κοινωνία.
Η ιστορία μας είναι μέρος της ταυτότητάς μας και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και κατανόηση. Μόνο έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος και ότι θα διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη των θυμάτων της ιστορίας μας.
ίς περαιτέρω στοιχεία». Ούτε μία εξ όσων καταπιάστηκε δεν έμεινε εν τέλει εκτός περιεχομένου. Αντιθέτως ό,τι κι αν «βρήκα είτε στην αρθρογραφία της Μεταπολίτευσης και στη βιβλιογραφία είτε στα ψιλά γράμματα των εφημερίδων κατά τη Μεταπολίτευση, στον αντιστασιακό Τύπο του εξωτερικού και στον παράνομο της Ελλάδας κατά την περίοδο της δικτατορίας τα συμπεριέλαβα, προσπαθώντας κατά περίπτωση να έρθω σε επαφή με ζώντες συγγενείς».
Απλώς την ίδια στιγμή, προσθέτει πως, «υπήρξαν περιπτώσεις για τις οποίες δεν κατάφερα να διασταυρώσω τα ονόματα που έβρισκα. Για παράδειγμα, εκτός από τους 24 επίσημα επιβεβαιωμένους νεκρούς του Πολυτεχνείου και κάποιες ακόμα υποθέσεις που επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια, υπάρχουν και πολλά άλλα φημολογούμενα ονόματα που προσπάθησα να βρω αν αντιστοιχούν σε αληθινά πρόσωπα ή έστω σε κάποια πληροφορία χωρίς πάντα να βγάλω άκρη».
Το εξώφυλλο του βιβλίου του ερευνητή – συγγραφέα Δημήτρη Βεριώνη
Τα εμπόδια που υψώθηκαν κατά την επίπονη και μακρά διαδικασία δεν έκαμψαν την επιθυμία του κ. Βεριώνη να κλείσει τον μεγάλο αυτόν κύκλο και να ολοκληρώσει το έργο του. «Δεν υπήρξε κάποια στιγμή που να σκεφτώ να διακόψω», αποκρίθηκε με ειλικρίνεια παραμένοντας επίμονος από την πρώτη ως την τελευταία μαρτυρία.
«Η Μεταπολίτευση ήταν απρόθυμη να συνεχίσει την έρευνα»
Εξήγησε άλλωστε πως «θέλησα ν’ ασχοληθώ ακριβώς επειδή δεν έβρισκα τις πληροφορίες που αναζητούσα. Περιπτώσεις που αναφέρω είτε υπήρχαν ως απλές ονομαστικές καταγραφές είτε καθόλου. Αντίστοιχα για άλλες, επιβεβαιωμένες, τα στοιχεία ήταν πολύ λίγα. Ήθελα να μάθω ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, τι τους συνέβη, γιατί απλώς καταγράφονταν ονομαστικά ως πιθανά θύματα. Από την ώρα που μπήκα στη διαδικασία, ήθελα να ολοκληρωθεί η έρευνα ή τουλάχιστον να φτάσει στο σημείο έτσι ώστε να μπορούμε να πούμε ότι ανοίγει πλέον η κουβέντα».
Γι’ αυτό και ευχήθηκε εφεξής «ν’ ανοίξει και σε θεσμικό επίπεδο αυτή η συζήτηση, από τα ‘εργαλεία’ του κράτους» Θα ήθελε να είναι «κάτι που θα έπρεπε να είχε γίνει από τον πρώτο καιρό της Μεταπολίτευσης». Παραδόξως δεν συνέβη ποτέ και οι απορίες για τους λόγους δεν εκλείπουν μέχρι σήμερα, έξι δεκαετίες αργότερα.
«Όπως τουλάχιστον κρίνω εγώ, η Μεταπολίτευση ήταν σχετικά απρόθυμη – ή πολύ απρόθυμη να συνεχίσει την έρευνα για όλα αυτά. Ουδείς ασχολήθηκε με τις περιπτώσεις των ύποπτων θανάτων και πολλά πράγματα έμειναν στο σκοτάδι. Αγνοήθηκαν κι έπεσαν στο κενό οι προσπάθειες που έκαναν τόσο η Προοδευτική Ένωση Μητέρωhe deaths during the Junta regime in Greece, as revealed by Dimitris Verionis, shed light on a dark period in the country’s history. The resurgence of far-right ideologies in Europe, including the alt-right culture, serves as a stark reminder that we must confront our past and address the underlying issues that allow such reactionary voices to thrive.
It is not enough to simply acknowledge the past; we must actively work to prevent history from repeating itself. This requires a deep dive into the root causes of societal unrest and discontent, as well as a commitment to upholding democratic values and principles.
One way to combat the rise of extremist ideologies is through education and awareness. By teaching future generations about the dangers of fascism and authoritarianism, we can ensure that they are equipped to recognize and resist these ideologies in the future.
Furthermore, holding those responsible for past atrocities to account is essential for healing and reconciliation. Justice must be served for the victims of the Junta regime, and their stories must be told to ensure that their memory lives on.
In addition, fostering a culture of inclusivity and tolerance is crucial in preventing the spread of hate and division. By promoting dialogue and understanding among different communities, we can build a more cohesive and resilient society.
Ultimately, the key to preventing the resurgence of far-right ideologies lies in our ability to learn from the past and actively work towards a more just and equitable future. By confronting our history and addressing the underlying issues that fuel extremism, we can create a society that is truly democratic and inclusive for all.η δίκη της χούντας, του Πολυτεχνείου κι όλα τα υπόλοιπα προκλήθηκαν από ιδιώτες, από δικηγόρους, από μονάδες εν πάσει περιπτώσει, και όχι από το επίσημο ελληνικό κράτος ή τα θεσμικά εργαλεία του. Περίπου αναγκάστηκε το κράτος να ασχοληθεί με αυτά».
Επικαλείται μάλιστα ως παράδειγμα «τη δίκη της Μαρίας Καλαβρού στην οποία ο εισαγγελέας, κι ενώ υπάρχει συγκεκριμένος κατηγορούμενος, συγκεκριμένος άνθρωπος που κρίνεται ένοχος, να λέει πως είναι καιρός ‘να αφήσουμε πια αυτές τις δίκες και να ασχοληθούμε με τα δεινά που άφησε πίσω της η δικτατορία. Δηλαδή ένα δικαστικός λειτουργός κάνει μια πολιτική τοποθέτηση, κάτι το οποίο είναι τουλάχιστον παράδοξο».
«Δεν ήταν εύκολη η μετάβαση στη δημοκρατία, ούτε έγινε από τη μια στιγμή στην άλλη» υποστηρίζει με σθένος ο συνομιλητής της, καθώς «οι ίδιοι άνθρωποι παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό στα ίδια πόστα. Ενδεχομένως να υπήρχαν κάποιες σοβαρές δικαιολογίες, πΟ Θάνατος στη Χούντα: Πώς ο Δημήτρης Βεριώνης αποκάλυψε επώνυμες περιπτώσειςγγενείς ήταν ένας πολύ σημαντικός καταλύτης ο θάνατος ενός προσφιλούς προσώπου. Ορισμένοι απέφυγαν να μιλήσουν ή ευγενικά αρνήθηκαν, κάτι που σε κάθε περίπτωση είναι απολύτως σεβαστό». Κατάλαβε κι ο ίδιος, ενόσω έψαχνε, διάβαζε κι άκουγε τις ως επί το πλείστον άγνωστες ιστορίες, πόσο επίπονες είναι οι θύμησες, πόσες βαθιές συναισθηματικές ρωγμές εξακολουθούν να προκαλούν οι μνήμες.
«Μια φωτογραφία, ένα ονοματεπώνυμο, μια ημερομηνία θανάτου»
«Μπαίνοντας σε αυτή τη διαδικασία της έρευνας, υπάρχουν κάποιες υποθέσεις θανάτων με τις οποίες έρχεσαι πολύ κοντά και σίγουρα δεν μπορούσαν να με αφήσουν ασυγκίνητο» παραδέχεται ο Δημήτρης Βεριώνης, ξεχωρίζοντας πως «περιπτώσεις όπως του Γιάννη Καΐλη, του Λάμπρου Τζιάνου, του Γιώργου Κωνσταντίνου αλλά και πολλές άλλες κρύβουν μέσα τους μια φοβερή πραγματικότητα, η οποία παραδόξως αγνοήθηκε και γι’ αυτό παρέμειναν σχετικά άγνωστες». Τουλάχιστον «στην περίπτωση του Γιάννη Καΐλη γίνονται ήδη ενέργειες προκειμένου ν’ αναγνωριστεί και επίσημα ως θύμα της δικτατορίας».
Κατά τον συνομιλητή μας, «αυτό που είναι πραγματικά συγκλονιστικό, πέρα από όσα περιγράφονται στο βιβλίο με πολλές λεπτομέρειες, είναι αυτές οι περιπτώσεις για τις οποίες δεν βρήκα αρκετά στοιχεία ή ζώντες συγγενείς. Διότι τύχαινε πολλές φορές να υπάρχει μια φωτογραφία, ένα ονοματεπώνυμο, μια ημερομηνία θανάτου, αλλά ν’ αδυνατώ να ανακαλύψω κάτι παραπάνω. Αυτό, πραγματικά, με συγκλόνιζε κάθε φορά».
«Διότι», όπως αναλύει, «σε επίπεδο μακροϊστορίας τα 57 χρόνια από το πραξικόπημα είναι ελάχιστος χρόνος, αλλά σε επίπεδο προσωπικό, ατομικής ή οικογενειακής έρευνας, ο χρόνος αυτός είναι τεράστιος».
«Ένα τρομερά αυταρχικό καθεστώς, απολυταρχικό»
Η ενεργοποίηση των ερευνητικών ενστίκτων του Δημήτρη Βεριώνη δεν είχε ως πηγή «κάποια οικογενειακή ιστορία». Αρκούσε μονάχα το γεγονός πως «ανήκω κι εγώ στη γενιά όσων μεγάλωσαν με όλη αυτήν την ιστορία του Πολυτεχνείου να τους συγκλονίζει. Ως μικρό παιδί μάθαινα γι’ αυτά που είχαν συμβεί δέκα χρόνια πριν και αυτό ήταν πολύ σημαντική επιρροή».
«Όταν πλέον επιχείρησα να μάθω ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι του Πολυτεχνείου, άρχισα σιγά σιγά να βρίσκω ότι οι περιπτώσεις θανάτων είναι πάρα πολλές. Όσο από την άλλη προχωρούσε το ερευνητικό έργο άνοιγαν και νέοι δρόμοι, όπως οι υποθέσεις που συνέβησαν στις εξορίες ή των εξαφανίσεων κατά την ίδια περίοδο» εξηγεί χαρακτηριστικά.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου
Η τακτική της χούντας και δη των μηχανισμών της στυγερής στρατιωτικής εξουσίας ήταν πάγια και αναλλοίωτη στο πέρασμα των ετών. Είχαμε να κάνουμε εξάλλου με «ένα τρομερά αυταρχικό καθεστώς» όπως επισημαίνει ο συγγραφέας.
Και μπορεί «οι δολοφονίες να μην ήταν πολλές συγκριτικά με καθεστώτα σε άλλες χώρες, όπως φερ’ ειπείν στη Λατινική Αμερική» παρόλα αυτά είναι αναπόφευκτο «ο θάνατος για κάθε οικογένεια προκαλεί πάντα το ίδιο συναίσθημα». Πώς, αλήθεια, να ζυγίσεις την οδύνη.
Επρόκειτο το δίχως άλλο, όπως καταθέτει ο κ. Βεριώνης, για ένα καθεστώς, αυτό που εγκαθιδρύθηκε δια της βίας την 21η Απριλίου, που «λειτούργησε παράνομα σε κάθε επίπεδο», καθώς «από την πρώτη στιγμή εξόρισε, χωρίς οποιαδήποτε δικαστική απόφαση περίπου οκτώ χιλιάδες Έλληνες. Η βία του διέλυσε κάθε δυνατότητα διαφορετικής άποψης, γνώμης, πολιτικής τοποθέτησης. Περιόρισε τις ελευθερίες των Ελλήνων, κατέλυσε το Σύνταγμα».
«Συνέχεια του μετεμφυλιακού κράτους και των ανοιχτών πληγών»
Όλο αυτό το σύστημα κατάργησης των ατομικών ελευθεριών και ασφυκτικής καταπίεσης εφαρμοζόταν κατά βάση από άτομα που «αν ήταν τόσο πατριώτες όπως υποστήριζαν, θα ήταν περήφανοι για όσα έκαναν. Δεν θα προσπαθούσαν να αποκρύψουν όλες τις περιπτώσεις δολοφονιών, βασανισμών κλπ. Άρα δεν ήταν καθόλου πατριώτες. Ήξεραν πολύ καλά ότι όσα έπρατταν ήταν παράνομα και δολοφονικά».
Άνευ δικαιολογιών ή άλλων παράπλευρων αιτιάσεων. Κι ας ήρθε, όπως σημειώνει ο ερευνητής, το πραξικόπημα ως «συνέχεια του μετεμφυλιακού κράτους και των ανοιχτών πληγών που υπήρχαν στην ελληνική κοινωνία».
Σε κάθε περίπτωση άρχισε και παρέμεινε μέχρι ανατροπής «ένα καθεστώς απολυταρχικό», το οποίο a priori «για να διατηρηθεί στην εξουσία και να επιβάλλει την παρουσία του, μετέρχεται αναγκαστικά σαδιστικούς τρόπους. Χρησιμοποιεί δηλαδή τον τρόμο, τη βία, τη σιωπή, την απαγόρευση. Οι άνθρωποι που μπορούν να επιβάλλουν αυτές τις καταστάσεις προφανώς διαθέτουν και την ανάλογη ψυχική κατάσταση».
Η ηγεσία της Χούντας παραταγμένη
«Κάθε δημοκρατικό κράτος οφείλει να μην φοβάται την ιστορία»
Στον δρόμο πλέον για τη συμπλήρωση μισού αιώνα από την πτώση της χούντας και την επανεγκαθίδρυση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, υπό όποιους όρους ή συνθήκες κι αν επιτεύχθηκε, ο Δημήτρης Βεριώνης συνοψίζει και αποσαφηνίζει ότι για τον ίδιο και για το βιβλίο ου «το μείζον ζήτημα είναι αυτό της μνήμης. Το σημαντικό σε όλα αυτά είναι να σκεφτούμε και να ζητάμε ακόμη απαντήσεις για πράγματα που ειπώθηκαν».
Διότι, στο τέλος της ημέρας είναι ανάγκη «να θυμόμαστε όχι μόνο για να τιμήσουμε τους ανθρώπους, αλλά και για να έχουμε μια πλήρη και ακριβέστερη εικόνα της ιστορίας. Να μάθουμε, να κατανοήσουμε καλύτερα και τελικά μέσα ν’ αγαπήσουμε λίγο περισσότερο τους εαυτούς μας, δηλαδή την πατρίδα μας με τα λάθη και τα καλά της. Κάθε κράτος που οφείλει να λειτουργεί δημοκρατικά, οφείλει να τιμά την ιστορία του και να μην τη φοβάται».
Το γεγονός τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη «αναδύονται εκ νέου αυτές οι δυνάμεις», η ρητορεία της alt right κουλτούρας, δεν εκλαμβάνεται πια ως συμπτωματικό ή απλώς συγκυριακό. Μάλλον «σημαίνει ότι πολλά πράγματα δεν έχουν γίνει σωστά και θα έπρεπε να κοιτάξουμε τι έχει πάει στραβά ώστε να βρίσκουν γόνιμο έδαφος τέτοιες αντιδραστικές φωνές», επιμένει ο συγγραφέας.
Η αναζήτηση μέσα από την αδιάκοπη έρευνα, «όχι για πιθανούς ενόχους ή να μάθουμε μόνο το χθες, αλλά για να προβλέψουμε το αύριο», συνεχίζεται…
#Θάνατοι #στη #Χούντα #Πώς #Δημήιμούμε το παρελθόν, αλλά και για να μην επαναλαμβάνονται τα λάθη του. Η ιστορία πρέπει να μας διδάσκει και να μας καθοδηγεί προς ένα καλύτερο μέλλον».
Με αυτήν την προοπτική λοιπόν, η μνήμη της περιόδου της χούντας πρέπει να διατηρηθεί ζωντανή, ώστε να μην ξεχαστούν τα γεγονότα και να μην επαναληφθούν παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον. Η μάθηση από τα λάθη του παρελθόντος είναι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε προς ένα καλύτερο και πιο δημοκρατικό αύριο.
